Rematara eu de ler un artigo ..

Rematara eu de ler un artigo de crítica literaria "Forza-la realidade", de Luis Magrinyá, sobre a última obra de Michael Paterniti, cando comecei a escribir sobre a obra de Lugilde. Referíase a unha viaxe en coche polos Estados Unidos dunha xornalista que ainda non escribira o primeiro libro e un patólogo octoxenario que lle fixera a autopsia a Einstein e quedara co seu cerebro. A historia non pode ser máis atractiva para aqueles ós que lles gusta ser arrepiados polas emoción.
Esta lectura serviume para iniciar este comentario sobre a obra que o pintor presenta na exposición. O critico sinala que se algunha vez se acusou a ficción de estar forzando as cousas ata o punto de afastarse da realidade, os libros como o de Paterniti forzan a realidade afastándonos dela, e remata dicindo que, malia os esforzos do minimalismo e do realismo sucio, a realidade xa non pode ser percibida nin descrita dunha forma chejoviana, senón que esixe e crea a súa propia gaiola.
Isto mesmo pode dicirse da obra de Lugilde, que na última década veu compatibilizando unha producción de temática costumista con outra que consideramos dun maior interese desde o punto de vista creativo. Abonda ve-lo seu curriculo para comprobar que, gracias á súa formación, domina a técnica, o oficio, adquirido na súa época xuvenil con Pacios e, despois, en distintas escolas do Brasil. Ten unha numerosa producción e unha longa traxectoria.
Hai, xa que logo, os recursos e as capacidades para elaborar unha obra atractiva pola cor, harmoniosa pola composición, equilibrada no reparto dos obxectos, que chama a atención por acentua-los volumes co efecto da luz, e cunha valoración das distancias por efecto da perspectiva.
Lugilde é un realista, máis ben un hiperrealista, dominado pola vocación costumista. Sen embargo, nos diversos xéneros que practica, tanto na paisaxe coma no bodegón ou a figura, que dá lugar a unha forma de facer moi persoal. Noutra ocasión xa dixemos sobre o seu estilo que ten unha influencia, tanto pola cor coma polo exotismo subxacente na súa obra, do mundo tropical no que estivo inmerso durante varios anos. Mais o que interesa dicir sobre a obra que ofrece nesta exposición é que observamos un cambio máis mental ca formal, podemos dicir que hai unha nova concepción na elaboración, a obra non só representa algo senón que transmite unha mensaxe, en definitiva, que é máis intelectual, ten máis inventiva, cun maior contido, elaborada para facer pensar ó espectador, para enganchalo e seducilo, unha producción que, no tocante á temática, se move entre o surrealismo e o simbolismo.
Cando lle vimos uns pequenos apuntes en acrilico, que el titulou xenericamente "experiencias orixinais", sorprendeunos polo movemento, pola sintese e a abstracción das formas. Entendemos que ese era un bo campo para explorar, no que podía conseguir bos resultados a xulgar por ese ensaio plasticamente interesante. Na exposición de Bacabú ofreceunos unhas variantes, dunha maior complexidade, máis barrocas, carentes da lixeireza, da simplificación que nos parece que favorece a lectura da composición.
Formas complicadas, labirintícas, que se podían relacionar co xeometrismo da decoración árabe, que se entrelazan creando na retina do espectador figuras fantasmagóricas, monstros que parecen saidos dos capiteis románicos das nosas igrexas. Algunhas desas composicións lévanos ó medievo, ó mundo do Bosco, pero tamén á cultura indixena sudamericana, á representación azteca, cando as composicións se presentan con todo o seu purismo, na súa esencia, cando quedan simplificadas, liberadas doutros elementos representativos que a modo de colaxe, sen ser tal, rompe o encanto desas filigranas coloristas e inxenuas. A introducción da figura que emerxe entre esas formas determina dous niveis distintos de lectura, a separación tal vez de dous mundos, un imaxinario e outro real. Un mundo evidentemente luxurioso, de vicios e demos, pero tamén de praceres, de tentacións.
A cor é limpa, brillante, perfectamente combinada, que adoita delimitar cunha liña, unhas veces branca e outras negra, establecendo planos. Remarca e potencia os contornos co debuxo de trazo seguro creando formas, en ocasións xeometrizadas, que cando son figurativas adquiren a aparencia dun esmalte pola forma de trata-la pincelada, sen materia, esvaendo as cores.
Lugilde ten unha serie de reloxos onde as caixas son pinturas de temática surrealista. Son composicións que chaman moito a atención e moi orixinais. É unha mestura ou simbiose entre as artes mecánicas e as belas artes. Ás veces, transfórmanse nun hibrido no que interveñen pintura, escultura e mecánica; case se pode dicir que adquire categoria de instalación. Tal é o caso da que titula Chamada ó tempo de concordia, unha reflexión sobre a espiritualidade do home, e, sobre todo, unha alegación á tolerancia.
É unha escultopintura, onde tódolos elementos teñen o seu significado movéndonos no mundo do seu simbolismo tan peculiar. Desde o punto de vista da análise estética, hai que dicir que a obra ten dúas partes ben diferenciadas: a peaña, que, ademais da función de sostén, ten para o autor un valor representacional, e a parte central, na que se mesturan a pintura e diversos obxectos que lle dan ó conxunto a categoria dunha instalación.
A forma triangular dos dous elementos que a compoñen ten relación coa máxica do número tres, coa divindade. O triángulo superior representa o templo da concordia. A figura situada á dereita do espectador representa un peregrino musulmán que entra por unha porta gótica, evidentemente vencellada ó cristianismo. O da esquerda é un cristián que entra por unha porta de estilo árabe. No centro, unha gran cruz votiva que ten representadas sobre si as grandes relixións.
A Concordia é un lugar onde, a través das crenzas, acubilla a toda a humanidade, é a cultura da tolerancia, do respecto e da convivencia en harmonía. Debaixo aparece a divindade universal, de todos, en definitiva, Deus. Está no universo, onde se crea e se destrúe a materia, onde nacemos e morremos. As cordas do tempo sosteñen un vómito coa simboloxía inventada polo home para dominar e somete-los seus semellantes.
En fin. Ninguén que se moleste en entrar neste mundo simbólico deixará de sentir por el unha certa atracción. Cada quen pode interpretar á súa maneira o que ve, esa realidade ficticia, inventada, pero tamén sentir, ás veces, un certo temor, o medo do que ten un soño premonitorio, anuncio anticipado dalgunha desventura. Mellor será deixarse impresionar. Cómpre valora-la imaxinación e o efectismo das historias pintadas polo artista, que transcende a vulgaridade dos acontecementos cotiáns, e vivir con el a súa fantástica visión da realidade.
Por último deixar constancia dun feito facilmente observable polos habituais seguidores da traxectoria artística de Lugilde. O de que posiblemente esta exposición marque un fito no seu modo de ve-lo mundo, de interpreta-la realidade. Quizais chegou o momento de pechar unha etapa e de iniciar outra na que o pintor se desprenda definitivamente dese costumismo realista que ata agora era o sinal de identidade da súa producción, non por iso sen deixar de ter presentes as raíces, como de feito vemos que se conservan na obra da exposición que gustosos lle presentamos ó público, que en definitiva é o destinatario, e que ten moito que dicir, porque Lugilde tamén forza a realidade e fai que o espectador das súas obras as vexa a través da súa propia gaiola imaxinaria.